Czym jest zachowek?
Zachowek to prawo określonych spadkobierców, które zabezpiecza ich udział w spadku pomimo pominięcia w testamencie.
Zachowek w Polsce regulowany jest przepisami Kodeksu cywilnego. Obecnie przepisy te wyznaczają, że zachowek stanowi połowę tego, co dana osoba otrzymałaby na podstawie ustawy, czyli zwykłego dziedziczenia, gdyby nie było testamentu. Zachowek jest więc równy połowie tzw. części ustawowej. Jeżeli uprawiony jest trwale niezdolny do pracy lub zstępny jest osobą małoletnią, zachowek wynosi dwie trzecie wartości takiego udziału.
Prawo do zachowku należy się osobom, które są blisko spokrewnione ze spadkodawcą, czyli przede wszystkim małżonkowi, dzieciom, rodzicom i wnukom. Osoby nieuprawnione w sprawie zachowku to m.in.:
- osoby, które zrzekły się prawa do dziedziczenia,
- osoby uznane za niegodne dziedziczenia,
- małżonek rozwiedziony lub w separacji,
- osoby, które odrzuciły spadek,
- osoby wydziedziczone.
Wydziedziczenie nie jest równoznaczne z całkowitym wyłączeniem z majątku zmarłego. Osoba wydziedziczona może nadal mieć prawo do zachowku i dochodzić tego roszczenia na drodze sądowej.
W ramach udziału spadkowego można żądać wypłaty określonej sumy pieniężnej. Powstaje wtedy roszczenie o zapłatę kwoty potrzebnej do zabezpieczenia udziału spadkowego lub jego uzupełnienia, jeśli osoba uprawniona nie otrzymała należnego udziału, na przykład w formie darowizny. Aby dochodzić zapłaty udziału spadkowego, konieczne jest obliczenie substratu udziału spadkowego, czyli wyznaczenie udziału w spadku oraz czystej wartości spadku, uwzględniając ewentualne darowizny i zapisy windykacyjne dokonane przez spadkobiercę.
Roszczenie o zapłatę zachowku oraz roszczenia spadkobierców o roszczenia spadkobierców o redukcję zapisów zwykłych i poleceń ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat od momentu ogłoszenia testamentu.
Wydziedziczenie – podstawowe informacje
Wydziedziczenie to jedno z kontrowersyjnych zagadnień prawa spadkowego, które może wywoływać wiele emocji i sporów w rodzinach. Polega ono na pozbawieniu spadkobiercy prawa do dziedziczenia po zmarłym, w tym ustawowego prawa do zachowku. Wydziedziczenie można dokonać tylko i wyłącznie w testamencie. Zgodnie z art. 1009 Kodeksu Cywilnego, przyczyna wydziedziczenia powinna wynikać z treści testamentu. Co istotne, nieważność testamentu skutkuje nieważnością wydziedziczenia.
Spadkodawca może pozbawić spadkobiercę ustawowego udziału w spadku na dwa różne sposoby:
- w sposób dorozumiany, czyli powołanie innej osoby do dziedziczenia całego majątku;
- poprzez testament negatywny, co oznacza, że w treści testamentu znajduje się wyłączenie z dziedziczenia spadkobiercy lub spadkobierców ustawowych.
Wydziedziczenie może nastąpić w uzasadnionych i wskazanych w ustawie przypadkach:
- uporczywe postępowanie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego wbrew woli spadkodawcy;
- dopuszczenie się umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci względem spadkodawcy, lub jednej z najbliższych mu osób;
- uporczywe niedopełnienia obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy.
Przebaczenie spadkobiercy – jak wpływa na wydziedziczenie?
Często zdarza się, że osoba zostaje wydziedziczona na mocy prawa z powodu określonych przesłanek, takich jak niewdzięczność czy inne działania sprzeczne z interesem spadkobiercy. Jeżeli spadkodawca przebaczy wydziedziczonemu, to cała kwestia wydziedziczenia staje się bezskuteczna, zgodnie z postanowieniem zawartym w artykule 1010 § 1 Kodeksu Cywilnego.
Istnieją sytuacje, w których przebaczenie może być uznane za skuteczne nawet w przypadku, gdy spadkodawca nie miał w chwili przebaczenia zdolności do czynności prawnych. Kluczowym kryterium w takich przypadkach jest dostateczne rozeznanie, czyli świadomość spadkodawcy w chwili aktu przebaczenia.
Przebaczenie, jako akt woli o charakterze uczuciowym, obejmuje puszczenie w niepamięć wszelkich wyrządzonych krzywd i doznanych urazów. Jest to wyraz głębokiej decyzji emocjonalnej, która może mieć istotny wpływ na postępowanie spadkobierców oraz na relacje w rodzinie.
W związku z tym nawet jeśli wydziedziczony był obciążony przesłankami wydziedziczenia, akt przebaczenia może odwrócić skutki tego środka prawno-spadkowego. Kluczowe jest jednak, aby zwrócić uwagę na warunki, w jakich nastąpiło przebaczenie, a zwłaszcza na zdolność spadkodawcy do świadomego podejmowania decyzji w momencie wyrażania tej woli.
Wydziedziczenie a dochodzenie roszczenia o zapłatę zachowku
Dochodzenie roszczenia o zapłatę zachowku związane jest z koniecznością podjęcia kilku kroków prawnych. W pierwszej kolejności osoba ubiegająca się o zachowek powinna zgłosić to roszczenie przed sądem. Warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w dziedzinie prawa spadkowego, który pomoże przygotować odpowiednią dokumentację i złożyć wniosek do sądu.
Sąd w procesie dochodzenia roszczenia o zapłatę zachowku będzie brał pod uwagę wartość majątku, jaki pozostawił zmarły. Zachowek stanowi określony procent tej wartości, uzależniony od liczby uprawnionych do zachowku spadkobierców.
W niektórych przypadkach, zanim sprawa trafi do sądu, strony mogą skorzystać z mediacji. Mediator, będący osobą niezależną, może pomóc w znalezieniu ugody i rozwiązaniu sporu bez konieczności długotrwałego procesu sądowego.
Podsumowując. Dochodzenie roszczenia o zapłatę zachowku po wydziedziczeniu to proces wymagający zrozumienia zarówno przepisów prawa spadkowego, jak i cywilnego. Warto skorzystać z pomocy doświadczonego prawnika, aby zapewnić sobie najlepsze szanse na uzyskanie sprawiedliwego zachowku. Dla wielu osób jest to nie tylko kwestia finansowa, ale również emocjonalna, związana z uznaniem ich praw i relacji rodzinnych.
Dochodzenie roszczenia o zapłatę zachowku – pomoc prawnika Wrocław
Potrzebujesz pomocy w sprawach z dziedziny prawa spadkowego? Nasza Kancelaria Radcy Prawnego Łukasz Bilski Wrocław specjalizuje się w prawie spadkowym, w tym dochodzeniu roszczenia o zapłatę zachowku. Pomożemy CI we wszelkich kwestiach formalnych i procesowych.
