Z orzeczeniem i bez, różnice prawne
Czas trwania postępowania:
Rozwód bez orzekania o winie zazwyczaj trwa krócej, często można go zakończyć na jednej lub dwóch rozprawach. W przypadku rozwodu z orzekaniem o winie proces może się znacznie wydłużyć, trwać nawet kilkanaście miesięcy, a czasami nawet kilka lat, zwłaszcza jeśli pojawiają się liczne dowody i świadkowie. Dodatkowo warto wspomnieć, że konieczna jest zgodność małżonków do rodzaju postępowania. Jeżeli jeden z nich sprzeciwi się rozwodowi bez orzekania o winie, Sąd orzeknie rozwód z orzeczeniem winy. Jednak możliwe jest także decyzja Sędziowska o braku winy z obu stron.
Koszty:
Koszt rozwodu bez orzekania o winie jest z reguły niższy, ponieważ wymaga mniej rozpraw i formalności. Koszt wniesienia pozwu o rozwód to 600 zł, jednak pod warunkiem zakończenia rozprawy bez orzeczenia połowa tej kwoty jest zwracana. Co daje całkowity koszt na poziomie 300 złotych. Rozwód z orzekaniem o winie wiąże się często z dodatkowymi kosztami, np. wynagrodzeniem pełnomocnika, kosztami opinii biegłych czy wezwaniami świadków.
Formalności:
W przypadku rozwodu bez orzekania o winie formalności są mniej skomplikowane. Małżonkowie przedstawiają wspólne stanowisko, co znacząco przyspiesza postępowanie. W rozwodzie z orzekaniem o winie trzeba przygotować dowody, wezwania świadków i możliwe są dodatkowe opinie specjalistów, co zwiększa stopień formalności.
Konsekwencje prawne:
Ustalenie winy może mieć wpływ na alimenty. Strona uznana za wyłącznie winną rozkładu pożycia może zostać zobowiązana do płacenia alimentów na rzecz byłego małżonka, jeśli ten popadnie w niedostatek. W przypadku rozwodu bez orzekania o winie alimentów można żądać przez okres 5 lat w przypadku niedostatku małżonka.
Jak rozwiązać małżeństwo?
Rozwód to formalne zakończenie małżeństwa przez sąd na wniosek jednego lub obojga małżonków. O rozwód można ubiegać się, gdy nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego, co oznacza, że między małżonkami ustały więzi emocjonalne, fizyczne i gospodarcze. Z prawnego punktu widzenia decyzja o rozwodzie powinna być przemyślana, zwłaszcza gdy w grę wchodzi dobro dzieci czy podział majątku.
W Polsce istnieją dwa rodzaje rozwodów: rozwód z orzekaniem o winie i rozwód bez orzekania o winie. W przypadku pierwszego rodzaju sąd może orzec:
- z winy żony
- z winy męża
- z winy obojgu małżonków
- bez winy
Przebieg rozprawy bez orzeczenia
Rozwód bez orzekania o winie to najprostsza i najszybsza forma zakończenia małżeństwa, gdzie sąd nie bada, kto jest odpowiedzialny za rozpad związku. Pierwszym krokiem jest złożenie pozwu o rozwód do właściwego sądu okręgowego. W pozwie należy wskazać, że strony zgadzają się na rozwód bez orzekania o winie, co oznacza, że sąd nie będzie rozpatrywał, kto jest winny rozpadu małżeństwa.
Po złożeniu pozwu, sąd przesyła jego odpis drugiej stronie, która ma prawo odpowiedzieć na pozew. Odpowiedź na pozew nie jest obowiązkowa, ale warto ją złożyć, aby potwierdzić zgodę na rozwód bez orzekania o winie i ułatwić sądowi podjęcie decyzji. Po zapoznaniu się z dokumentami, sąd wyznacza termin rozprawy. W przypadku rozwodu bez orzekania o winie zazwyczaj odbywa się tylko jedna rozprawa. O terminie obie strony zostają poinformowane pisemnie.
Na rozprawie oboje małżonkowie muszą się stawić osobiście, chyba że jeden z nich złoży wniosek o przeprowadzenie rozprawy pod jego nieobecność (co jednak wymaga zgody sądu). Na rozprawie sąd przesłuchuje obie strony w celu ustalenia, czy rzeczywiście doszło do trwałego i zupełnego rozkładu pożycia. Pytania dotyczą przede wszystkim więzi emocjonalnych, fizycznych i gospodarczych między małżonkami. Jeżeli sąd uzna, że rozkład pożycia małżeńskiego jest trwały i zupełny, a strony zgadzają się na rozwód bez orzekania o winie, wydaje wyrok rozwodowy. Wyrok staje się prawomocny po 21 dniach, jeśli żadna ze stron nie wniesie apelacji.
Jak przebiega rozprawa z orzeczeniem o winie?
Pierwszym krokiem jest złożenie pozwu o rozwód do właściwego sądu okręgowego. W pozwie strona składająca wskazuje winnego rozkładu pożycia i przedstawia dowody na poparcie swoich twierdzeń (np. zdjęcia, SMS-y, zeznania świadków). Pozew powinien także zawierać informacje o żądaniach dotyczących opieki nad dziećmi, alimentów, podziału majątku oraz wnioski dowodowe, które mogą pomóc w ustaleniu winy.
Druga strona ma możliwość odpowiedzi na pozew, w której może się bronić, przedstawić swoje dowody lub zaprzeczyć twierdzeniom o swojej winie. Może również zgłosić własne zarzuty wobec współmałżonka i domagać się orzeczenia winy po jego stronie. Po złożeniu wszystkich dokumentów sąd wyznacza termin rozprawy. Wstępnie analizuje zgłoszone dowody i zarządza ich przeprowadzenie. Na tym etapie możliwe jest też skierowanie małżonków do mediacji, która może pomóc w osiągnięciu porozumienia i skrócić cały proces.
Na rozprawie sąd przesłuchuje obie strony oraz świadków zgłoszonych przez małżonków. Może także zlecić opinie biegłych (np. psychologa) lub zapoznać się z dokumentami (np. zaświadczeniami o leczeniu, raportami policyjnymi). W trakcie rozpraw sąd analizuje dowody przedstawione przez obie strony, badając przyczyny rozkładu pożycia małżeńskiego. Strony mogą przedstawiać swoje stanowiska, odpowiadać na pytania sądu oraz zadawać pytania świadkom.
Po przeanalizowaniu dowodów i przesłuchaniu wszystkich świadków sąd wydaje wyrok, w którym orzeka rozwód oraz ustala winę jednej lub obu stron za rozpad małżeństwa. Orzeczenie o winie ma znaczenie prawne, zwłaszcza w kontekście ewentualnych alimentów – strona wyłącznie winna rozkładu pożycia może być zobowiązana do płacenia alimentów na rzecz byłego małżonka, nawet gdy ten nie znajduje się w stanie niedostatku.
Przyczyny zawinione
Są to tak zwane powody, które mogą przyczynić sie do decyzji Sądu na niekorzyść jednego z małżonków. Należą do nich m.in:
- alkoholizm
- agresja i przemoc
- zdrada małżeńska
- nieróbstwo
- niegospodarność
- brak wzajemnej pomocy
- uzależnienie od Internetu; hazardu; narkotyków
- zaniedbywanie małżonkaza
- niedbywanie rodziny
- opuszczenie małżonka
- odmowa współżycia
- zły stosunek do rodziny małżonka
Każda z przyczyn powinna być podparta odpowiednimi dowodami. Warto wspomnieć także o zasadzie braku stopniowania winy. W skrócie oznacza ona nie istotność stopnie winy w oczach wymiaru sprawiedliwości. Sąd nie orzeknie więc, który z małżonków zawinił w większym i mniejszym stopniu. W praktyce ta zasada oznacza, że jeżeli jedna strona zawiniła nawet w niewielkim stopniu, a druga dopuściła się o wiele bardziej poważnych przewinień, to Sąd orzeknie winę obojga małżonków.
Dowody w sprawie
W postępowaniu rozwodowym z orzekaniem o winie kluczowe jest przedstawienie dowodów, które potwierdzą winę jednej ze stron za rozpad małżeństwa. Najczęściej ależą do nich:
- Zeznania świadków – najczęściej są to osoby z bliskiego otoczenia małżonków: rodzina, przyjaciele, sąsiedzi lub współpracownicy, którzy byli świadkami zachowań jednej ze stron, np. przemocy, zdrady czy zaniedbywania rodziny.
- Dokumenty – wszelkiego rodzaju pisma, które mogą potwierdzić winę, np. wezwania policyjne, zaświadczenia lekarskie dotyczące obrażeń, dokumentacja z terapii uzależnień, faktury za przedmioty zakupione dla kochanki/kochanka, raporty detektywistyczne.
- Zdjęcia i nagrania wideo – zdjęcia lub filmy pokazujące dowody zdrady, przemocy czy innych niewłaściwych zachowań. Mogą to być zdjęcia zrobione przez stronę lub wynajętego detektywa.
- Nagrania audio – rozmowy telefoniczne, nagrania dźwiękowe, które dokumentują obraźliwe wypowiedzi, groźby, wyzwiska, przyznanie się do winy lub inne istotne kwestie, które wskazują na niewłaściwe zachowanie małżonka.
- SMS-y, e-maile, czaty i wiadomości z mediów społecznościowych – korespondencja, która może potwierdzać np. zdradę (wiadomości miłosne do osoby trzeciej), groźby, manipulacje finansowe, ustalenia dotyczące ukrywania majątku.
- Opinia biegłych – sąd może powołać biegłych, np. psychologów, psychiatrów, aby ocenić zachowanie małżonka, jego wpływ na dzieci czy stan psychiczny strony pokrzywdzonej.
Rozwód z brakiem winy
Jest możliwa również trzecia droga, wtedy gdy powodem rozpadu związku są obiektywne przyczyny. W takiej sytuacji Sąd określa, że żadna strona nie ponosi winy za rozwód. Wśród wielu ważnych powodów można wymienić między innymi:
- chorobę
- chorobę psychiczną i niedorozwój
- niedobór seksualny
- niezgodność charakterów
Kiedy rozwód nie zostanie orzeczony?
Mimo że małżonkowie często chcą zakończyć swoje małżeństwo poprzez rozwód, są sytuacje, w których sąd może odmówić jego orzeczenia. Takie przypadki są określane jako negatywne przesłanki rozwodu, które oznaczają, że mimo wystąpienia rozkładu pożycia małżeńskiego, rozwód nie zostanie orzeczony. Poniżej przedstawiamy, kiedy i dlaczego sąd może odmówić ogłoszenia rozwodu.
Negatywne przesłanki rozwodu
Rozwód byłby sprzeczny z dobrem wspólnych małoletnich dzieci
Sąd nie orzeknie rozwodu, jeżeli uzna, że wpłynie on negatywnie na dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków. Dobro dzieci jest jedną z najważniejszych przesłanek, którą sąd bierze pod uwagę. Rozwód może zostać oddalony, jeśli jego skutki (np. brak stabilności, emocjonalne obciążenie dziecka, pogorszenie sytuacji materialnej) mogłyby poważnie zaszkodzić dzieciom. Sąd bada, czy rozwód nie spowoduje np. traumy lub problemów emocjonalnych u dzieci.
Rozwód jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego
Sąd może odmówić rozwodu, gdy jego orzeczenie byłoby sprzeczne z ogólnie przyjętymi normami moralnymi i zasadami współżycia społecznego. Może to dotyczyć sytuacji, gdy jedna ze stron wymaga opieki (np. jest ciężko chora lub niepełnosprawna), a rozwód mógłby pogorszyć jej sytuację życiową. Przykładowo, gdy jeden z małżonków jest poważnie chory i rozwód byłby dla niego rażąco krzywdzący, sąd może uznać, że orzeczenie rozwodu byłoby niemoralne i niesprawiedliwe.
Rozwodu żąda wyłącznie małżonek winny rozkładu pożycia, a małżonek niewinny się sprzeciwia
Jeżeli wyłącznie winny małżonek domaga się rozwodu, a małżonek niewinny nie zgadza się na rozwód i sprzeciwia się temu z uzasadnionych powodów, sąd może nie orzec rozwodu. Ma to chronić małżonka niewinnego przed skutkami rozwodu, zwłaszcza gdy jego sprzeciw jest uzasadniony i wynika z istotnych powodów, np. chęci ochrony stabilności rodziny lub uniknięcia dodatkowej krzywdy.
